Czasowniki pod względem rozdzielności możemy podzielić na:
1. rozdzielnie złożone i nierozdzielnie złożone
aufstehen
(wstawać)
/
bekommen
(otrzymać)
zurückgehen
(wracać)
verstehen
(rozumieć)
2. czasowniki z tym samym przedrostkiem, które w zależności od swego
znaczenia są rozdzielnie lub też nierozdzielnie złożone
unterhalten (rozmawiać)
/
unterhalten (trzymać pod)
übersetzen (tłumaczyć)
übersetzen (przekładać przez)
3. czasowniki zlożone z dwóch czasowników
spazier gehen (iść na spacer)
stehen bleiben (pozostać)
Ad.1
Czasownik jest rozdzielny gdy:
|
Czasownik jest nierozdzielny gdy: |
1. Przedrostek ma samodzielne znaczenie,
lecz znaczenie to w złożeniu z czasownikiem niekoniecznie
musi być takie samo |
1. Przedrostek nie ma samodzielnego
znaczenia bekommen (otrzymywać)
verstehen (rozumieć) |
aufstehen (wstawać) (auf = na)
zurückgehen (wracać) (zurück = z powrotem) |
2. Przedrostek jest akcentowany |
2. Przedrostek nie jest akcentowany |
'auf-stehen 'zurück-gehen |
be'kommen, ver'stehen |
3. W imiesłowie czasu przeszłego otrzymuje przedrostek "ge-" |
3. W imiesłowie czasu przeszłego nie ma przerostka "ge-" |
aufgestanden, zuruckgekommen |
bekommen, verstanden |
Najczęściej spotykane przedrostki
rozdzielnie złożone: |
nierozdzielnie złożone : |
ab- absteigen (zsiadać)
an- ankommen (przybywać)
auf- aufstehen (wstawać)
aus- ausfullen (wypelniać)
bei- beilegen (dołożyć)
mit- mitnehmen (zabrać)
nach- nachahmen (naśladować)
vor- vorschlagen (proponować)
zu- zumachen (zamykać)
da- dableiben (pozostawać)
ein- einladen (zapraszać)
empor- emporsteigen (wspinać się)
fort- fortgehen (odchodzić)
her- herstellen (produkować)
hin- hinlegen (odłożyć)
los- losfahren (wyjechać)
nieder- niedergehen (lądować)
weg- wegfliegen (odlatywać)
weiter- weitermachen (kontynuować)
zurück- zurückgehen (wracać)
zusammen- zusammenarbeiten (współpracować)
statt- stattfinden (znajdowć się)
teil- teilnehmen (brać udział)
|
be- bestellen (zamówić)
ent- entfuhren (uprowadzić)
ge- gehoren (należeć)
emp- empfehlen (polecić)
er- erzahlen (opowiadać)
miss- misstrauen (nie ufać)
ver- verstehen (rozumieć)
zer- zerstoren (zniszczyć)
de- demontieren (demontować)
des- desorganisieren(dezorganizować)
re- reparieren (reperować)
|
W zdaniu o szyku prostym i przestawnym przedrostek
czasownika rozdzielnie złożonego znajduje się zawsze na jego końcu.
Er steht jeden Tag um 7 Uhr auf.
On wstaje każdego dnia o 7 godzinie.
Er beginnt seine Arbeit um 9 Uhr und deshalb steht er jeden Tag um 7 Uhr auf.
On zaczyna swą pracę o 9 godzinie i dlatego wstaje każdego dnia o 7 godzinie.
Gdy zdania te zawierają czasownik posiłkowy w czasach złożonych
lub modalny wówczas czasownik rozdzielnie złożony łączy się z
przedrostkiem na końcu zdania.
Er ist am Montag um 7 Uhr aufgestanden.
On wstał w poniedziałek o 7 godzinie.
Er beginnt seine Arbeit um 9 Uhr und deshalb wird er am Montag um 7 Uhr aufstehen.
On zaczyna swą pracę o 9 godzinie i dlatego wstanie w poniedziałek o 7 godzinie.
Er muss jeden Tag um 7 Uhr aufstehen.
On musi każdego dnia wstawac o 7 godzinie.
Er beginnt seine Arbeit um 9 Uhr deshalb muss er jeden Tag um 7 Uhr aufstehen.
On zaczyna swą pracę o 9 godzinie i dlatego musi każdego dnia wstawać o 7 godzinie.
Czasownik rozdzielnie złożony w zdaniach podrzędnych jest również
połączony z przedrostkim.
Sie weiss, dass er jeden Tag um 7 Uhr aufsteht.
Sie weiss, dass er jeden Tag um 7 Uhr aufstehen muss.
Ad. 2
W zależności od swego znaczenia czasowniki z poniżej
wymienionymi przedrostkami mogą być rozdzielnie lub też nierozdzielnie złożone.
durch-
Er kreuzt den Tekst durch. (przekreślać)
Seine Krankheit durchkreuzt unsere Plane. (pokrzyżować projekt, plan)
über-
Sie setzt das kranke Kind uber. (przesadzać na inne miejsce)
Sie ubersetzt den Tekst. (tlumaczyć, przekładać tekst)
um-
Sie stellt die Vase um. (przestawić)
Sie umstellen das Haus. (obstawiać)
unter-
Sie halt die Tasche unter. (trzymać pod)
Sie unterhalt sich mit ihm lebhaft. (rozmawiać)
wieder-
Sie holt diese Tasche wieder. (ponownie przynieść)
Sie wiederholt den Tekst. (powtarzać)
wider-
Sie scheint wider. (odbijać np. światło)
Ich widerrate dir diese Reise. (odradzać)
Można przyjąć zasadę, że czasowniki mające znaczenie
dokładne ze swą treścią są rozdzielnie złożone, a w znaczeniu
przenośnym są nierozdzielnie złożone.
Ad. 3
Czasowniki złożone z dwóch czasowników są rozdzielnie
złożone i pierwszy z nich umieszczamy na końcu zdania w bezokoliczniku,
a drugi odmieniamy zgodnie z podmiotem.
stehen bleiben (stać) |
Sie bleibt hier stehen. |
spazieren gehen (iść na spacer) |
Sie geht heute mit ihm spazieren. |
W połączeniu z czasownikiem modalnym znajduje się on na końcu zdania.
Sie muss hier stehen bleiben.
Sie muss heute mit ihm spazieren gehen.