Zmiany w ortografii języka niemieckiego

W czasie trwania Wiedeńskiej Konferencji Ortograficznej (die Wiener Ortographiekonferenz) w dniach 22-24 listopada 1994 uregulowano na nowo ortografię niemiecką. Postanowienia konferencji weszły w życie 1 lipca 1996 w Niemczech, Austrii i Szwajcarii.
Zmiany dotyczą:
- głosek i liter
- pisowni wielką i małą literą
- pisowni łącznej i rozłącznej
- pisowni z użyciem myślnika
- interpunkcji
- dzielenia wyrazów na końcu wiersza

Głoski i litery

Przegłos
stara pisownia nowa pisownia
belemmert belämmert (ponieważ: Lamm)
schneuzen schnäuzen (ponieważ: Schnauze)
verbleuen verbläuen (ponieważ: blau)
Podwójne spółgłoski po samogłosce krótkiej
stara pisownia nowa pisownia
Karamel Karamell
Tolpatsch Tollpatsch (ponieważ: toll)
numerieren nummerieren (ponieważ: Nummer)
Pisownia "s" (s, ss, ß) po samogłosce krótkiej
stara pisownia nowa pisownia
hassen - Haß hassen - Hass
küssen - Kuß küssen - Kuss, sie küssten sich
lassen - er läßt lassen - er lässt
müssen - muß müssen - muss
daß dass
Występowanie obok siebie trzech takich samych liter
stara pisownia nowa pisownia
Schiffracht Schifffracht (ponieważ: Schiff + Fracht)
Ballettänzer Balletttänzer
Wyrazy obce
stara pisownia nowa pisownia
ai
Necessaire
ai lub ä
Necessaire, także: Nessesär
ph
Delphin
Geographie
Orthographie
ph lub f
Delphin, także: Delfin
Geographie, także: Geografie
Orthographie, także: Orthografie
gh
Joghurt
Spaghetti
ph lub f
Joghurt, także: Jogurt
Spaghetti, także: Spagetti
é i ée
Chicorée
Bouclé
Varieté
é/ée lub ee
Chicorée, także: Schikoree
Bouclé, także: Buklee
Varietee, także: Varieté
qu
Kommuniqué
qu lub k
Kommuniqué, także: Kommunikee
ou
Bouclé
ou lub u
Bouclé, także: Buklee
ch
Chicorée
Ketchup
ch lub sch
Chicorée, także: Schikoree
Ketchup, także: Ketschup
rh
Katarrh
rh lub r
Katarrh, także: Katarr
c
Facette
c lub ss
Facette, także: Fassette
th
Panther
Thunfisch
th lub t
Panther, także: Panter
Thunfisch, także: Tunfisch
nn
Bonbonniere
nn lub n
Bonbonniere, także: Bonboniere
Liczba mnoga rzeczowników angielskich
stara pisownia nowa pisownia
Babys/Babies Babys
Ladys/Ladies Ladys
Inne wyjątki
stara pisownia nowa pisownia
essentiell essenziell, także: essentiell
Potential Potenzial, także: Potential
substantiell substanziell, także: substantiell

Pisownia wielką i małą literą

Po dwukropku zaczynamy wielką literą, jeśli piszamy całe zdanie. Np.:
   Lesen Sie bitte den Text sehr genau: Sie ersparen sich viel Ärger. Przy podsumowaniu rzeczy wcześniej powiedzianych piszemy dalej małą literą. Np.:
   Meer, Strand und Hotel: alles ausgezeichnet. Formy grzecznościowe piszemy zawsze wielką literą. Np.:
   Sehr geehrte Frau Schulz, wir danken Ihnen und Ihren Kolleginnen für Ihre Unterstützung. Zaimki osobowe du (ty) oraz ihr (wy) piszemy zawsze małą literą /również w listach/. Zmiany obejmują też następujące przykłady
stara pisownia nowa pisownia
radfahren Rad fahren
angst machen Angst machen
in bezug auf in Bezug auf
schuld geben Schuld geben
pleite gehen Pleite gehen
  ale: pleite sein, mir wird angst
im einzelnen im Einzelnen
im allgemeinen im Allgemeinen
alles übrige alles Übrige
es ist das beste es ist das Beste
nicht das geringste nicht das Geringste
im großen und ganzen im Großen und Ganzen
der, die, das letzte der, die, das Letzte
der nächste, bitte der Nächste, bitte
des näheren des Näheren
Pory dnia
stara pisownia nowa pisownia
heute mittag heute Mittag
gestern abend gestern Abend
am Montag abend am Montagabend
Montag abends montagabends
Określania kolorów i języków
stara pisownia nowa pisownia
auf deutsch auf Deutsch
bei rot bei Rot (tak jak: bei Grün)
Formy podwójne (nieodmienne przymiotniki)
stara pisownia nowa pisownia
jung und alt Jung und Alt
groß und klein Groß und Klein
Stopień najwyższy z aufs
stara pisownia nowa pisownia
aufs beste aufs beste / aufs Beste
aufs herzlichste aufs herzlichste / aufs Herzlichste
Stałe związki frazeologiczne, które nie są nazwami własnymi
stara pisownia nowa pisownia
die Erste Hilfe die erste Hilfe
das Schwarze Brett das schwarze Brett
der Weiße Tod der weiße Tod
  ale nazwy własne:
das Rote Kreuz
der Heilige Abend
der Westfälische Frieden
die Letzte Ölung
  porównaj:
Eiserner Vorhang (nazwa własna)
eiserner Vorhang (określenie)
Przymiotniki utworzone od nazwisk
stara pisownia nowa pisownia
das Ohmsche Gesetz das ohmsche Gesetz
Zaimki używane w listach
stara pisownia nowa pisownia
Du, Dein, Dir itd. du, dein, dir itd.
Ihr, Euer, Euch itd. ihr, euer, euch itd.

Pisownia łączna i rozłączna

Pisownia rozłączna stała się normą wg logicznych kryteriów.
stara pisownia nowa pisownia
radfahren Rad fahren
sitzenbleiben sitzen bleiben
übrigbleiben übrig bleiben
soviel, wieviel so viel, wie viel
staubsaugen Staub saugen
ale:  
irgend etwas irgendetwas
irgend jemand irgendjemand (tak jak: irgendwer, irgendwann)

Pisownia z użyciem myślnika

Pisownia z użyciem myślnika umożliwia piszącemu bardziej przejrzysty podział zdań. Reforma wprowadza tutaj jeszcze więcej możliwości. Oto kilka przykładów (stara pisownia w nawiasach):
8-fach (8fach)
17-jährig (17jährig)
der 40-jährige (der 40jährige) itd. Myślnik może być być świadomie używany jako środek stylistyczny, np:
Balett-Truppe obok Balletttruppe
Zoo-Orchester obok Zooorchester

Interpunkcja

Tu panować ma zdecydowanie większa dowolność niż dotychczas. Interpunkcja ma pomagać uczynić wypowiedź bardziej dokładną, by uniknąć dwuznaczności lub nieporozumienia.
Przykładem może być zdanie:
  Ich rate ihm, zu helfen.
  Ich rate, ihm zu helfen.
Według nowej pisowni nie trzeba również stawiać przecinków w zdaniach typu:
  Vor Freude wild gestikulierend rannte sie auf uns zu. W przeciwieństwie do dotychczasowej zasady zdania główne połączone przez und lub oder nie muszą być rozdzielone przecinkiem:
  Sie ging in den Laden und er blieb im Park.

Dzielenie wyrazów na końcu wiersza

Również tutaj reforma kieruje się zasadą ułatwienia i polepszenia przejrzystości bądź zrozumienia. Likwiduje na przykład dawną zasadę niepodzielności st - możemy dzielić je jak sp:
  meis-tens
  Mus-ter itd.
ck nie rozdziela się już jako: k-k, lecz traktuje się je jak ch
(la-chen) i sch (na-schen).
Wyrazy z ck dzielimy w następujący sposób:
  Zu-cker
  Zi-cke
  Ba-cke Dotychczasowa reguła, która w wyrazach romańskiego pochodzenia nie pozwalała dzielić wyrazów połączonych literami r, l, gn, kn, nie obowiązuje. Dominuje tutaj podział na sylaby zgodnie z wymową:
  Mag-net (dawn.: Ma-gnet)
  möb-liert (dawn.: mö-bliert) Słowa greckiego lub łacińskiego pochodzenia są dzielone zgodnie z wymową. Nadal jednak obowiązuje także stary, uzasadniony etymologicznie podział (w nawiasie):
  Pä-da-go-gik (Päd-ago-gik)
  pa-ral-lel (par-al-lel)
  He-li-kop-ter (He-li-ko-pter)
  Chi-rurg (chir-urg) To samo obowiązuje dla słów pierwotnie złożonych, których dzisiaj nie uznaje się za złożenia:
  wa-rum (war-um)
  hi-nauf (hin-auf)
  beo-bach-ten (be-ob-ach-ten) itd. Pojedyncze samogłoski na początku wyrazu mogą być oddzielone:
  U-fer (Ufer)
  a-ber (aber)
  O-fen (Ofen) itd.
Jednak ze względów estetycznych zasadę tę lepiej stosować sporadycznie. Należy unikać podziałów utrudniających czytanie lub zrozumienie np.:
  Seeu-fer
  Altbauer-haltung

Opracowano na podstawie materiałów Wiedeńskiej Konferencji Ortograficznej.

Gesund
Magazyn dla uczących się niemieckiego

Chcesz wiedzieć więcej
o BUSINESS ENGLISH Magazine Kliknij...

Magazyn do nauki języka angielskiego biznesowego

Czy znasz magazyn
ENGLISH MATTERS? Kliknij...

Magazyn do nauki języka angielskiego

Poznaj
FRANCAIS PRESENT Kliknij...

Magazyn do nauki języka francuskiego

Do hiszpańskiego:
ESPANOL? SI, GRACIAS Kliknij...

Magazyn do nauki języka hiszpańskiego

Już w sprzedaży
OSTANOWKA: ROSSIJA Kliknij...

Nowy magazyn do nauki języka rosyjskiego

Repetytorium maturalne
Poziom podstawowy

Repetytorium maturalne
Poziom podstawowy